Dzieje szkolnictwa czerwińskiego od średniowiecza do XX wieku
Początki szkolnictwa w Czerwińsku nad Wisłą sięgają średniowiecza i wiążą się z działalnością zakonu Kanoników Regularnych Laterańskich. W owych czasach edukacją obejmowano głownie chłopców pochodzenia rycerskiego (szlacheckiego) i należy przypuszczać, że tak samo było w Czerwińsku.
Szkoła powszechna dla wszystkich bez względu na płeć, pochodzenie społeczne i wyznawaną religię zostało ustanowiona dopiero przez Komisję Edukacji Narodowej w 1773 roku. KEN zdeformowała przede wszystkim szkolnictwo średnie i wyższe pozostawiając szkoły elementarne w rękach parafii. Jenak miała wpływ na program nauczania szkół najniższego szczebla. Zachowane źródła (akta wizytacji) podają, że w tutejszej placówce realizowano bardzo bogaty program: "chrześcijaństwa, moralności, historii, języka łacińskiego, języka polskiego, arytmetyki, kompozycji tj. umiejętności formowania dokumentów i regestów, ogrodnictwa i geografii". Warto dodać, iż w klasie II arytmetyki uczono w wymiarze 1/2 godziny po 2 razy w tygodniu, zaś historii codziennie po 1/2 godziny.
Zgodnie z duchem czasu kładziono duży nacisk na wychowanie patriotyczne przyszłych pokoleń. W raporcie znajduje się też uwaga "w układzie zajęć widoczne są dawne nawyki", czyli należy przypuszczać, że program nauczania w Czerwińsku był dosyć bogaty również przed powstaniem KEN.
W 1779 roku tutejsza szkoła skupiała 71 uczniów i pełniła funkcję szkoły podwydziałowej, czyli wyższej niż parafialna. Niestety na skutek trudności finansowych - utrzymywała ją parafia i rodzice uczniów - placówka szybko podupadła. Zabrakło nauczyciela, zakonnicy nie mogli sobie poradzić z utrzymaniem dawnego poziomu nauczanie, w efekcie w 1782 roku w szkole było już tylko 10 uczniów, a w 1801 roku tj. w okresie panowania pruskiego nie istniała w ogóle. Reaktywowały ją władze Księstwa Warszawskiego w 1809 roku. Swym zasięgiem obejmowała miasto Czerwińsk oraz wsie: Zdziarka, Praga i Wola. Szkoła posiadała własną siedzibę na terenie klasztoru. Niestety w czasie odwrotu armii Napoleońskiej w latach 1812 - 1813 budynek uległ zniszczeniu.
W dobie zależnego od Rosji Królestwa Polskiego i późniejszego Kraju Przywiślańskiego w Czerwińsku istniała szkoła elementarna - najpierw koedukacyjna, ale uczęszczali głównie do niej chłopcy, pod koniec XIX wieku zaś dwie: męska i żeńska. W 1817 roku szkoła mieściła się w wynajmowanym budynku, a uczęszczało do niej 39 uczniów.
W tym samym czasie okoliczne dziewczęta, szczególnie zamożniejsze, mogły pobierać nauki w pensji zorganizowanej przez zakon Norbertanek, który to w 1819 roku objął klasztor i pozostał w nim do 1902 roku. Korespondent płocki donosił: "Jeśli teraz wiejskie kobiety parafii Czerwińsk modlą się na książkach zawdzięczają to pannom Norbertankom"
Schyłek XIX wieku to okres zaostrzonej rusyfikacji, której najwcześniej na tym terenie zaczęli przeciwstawiać się mieszkańcy gminy Wychódźc. W Czerwińsku do otwartych buntów przeciwko rosyjskiej szkole doszło wiosną 1905 roku. Z raportu gubernatora warszawskiego dowiadujemy się o pierwszym przerwaniu zajęć szkolnych w Czerwińsku w dniu 14 kwietnia 1905 roku. Następnie 16 maja tegoż roku rodzice uczniów obu szkół elementarnych zażądali od nauczycieli nauczania w języku polskim, skoro zaś spotkali się z odmową zabrali dzieci do domów i aż do końca roku nie posyłali ich do szkoły.
Strajk szkolny i inne wydarzenia rewolucji 1905 - 1907 przyczyniły się do powstania Polskiej Macierzy Szkolnej i podjęcia pewnych działań na rzecz szkolnictwa narodowego. Koło PMS istniało również na terenie gminy Sielec. W kolejnych latach władze wycofywały się ze swych ustępstw jednak "zasiane wówczas ziarno będzie owocowało później".
Po wybuchu I wojny światowej w roku szkolnym 1914/15 prawie wszystkie szkolny elementarne we wsiach i małych miasteczkach nie pracowały. Po wkroczeniu wojsk niemieckich na ziemie dawnej "Kongresówki" Polacy, szczególnie ci wcześniej związani z Polską Macierzystą, podjęli działania na rzecz przywrócenia szkolnictwa narodowego. W Płocku powstała Rada Szkolna Gubernialna pod przewodnictwem biskupa Juliana Nowowiejskiego, a następnie komitety w terenie. 10 lipca 1915 roku biskup nawoływał do "tymczasowego nauczania nawet bez stołów czy ławek" .
W latach 1905 - 1907 Nowowejski był proboszczem w Czerwińsku i bardzo zabiegał o odbudowanie podupadłego klasztoru, należy więc przypuszczać, że nieobojętna była mu również sprawa funkcjonowania czerwińskiej oświaty. O tym, że jakieś nauczanie mogło tu być prowadzone świadczy powołanie w gminie Sielec społecznej Komisji "Ratujcie dzieci", do której należeli m.in. ksiądz Czesław Gruberski oraz dziedzice majątku Sielec - Karczewscy. Komisja zebrała 494 ruble najprawdopodobniej na cele oświatowe (dla porównania podobna komisja w znacznie większym mieście powiatowym Płońsku zebrała 832 ruble).
Dzieje 7 - klasowej Szkoły Powszechnej w Czerwińsku w latach 1918 - 1939
Po powołaniu w 1917 roku Rady Regencyjnej, namiastki polskiej władzy na okupowanych przez Niemcy ziemiach. Polacy zaczęli przeobrażenia organizacyjne zmierzające do odbudowy systemu oświaty. Dzięki temu zaraz po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku zaczęły powstawać różnorakie polskie szkoły.
W Czerwińsku w listopadzie 1918 roku założono 4 - klasową szkołę powszechną, po czym przemianowaną ją na 7 - klasową. W 1926 roku szkoła w Czerwińsku była jedną z trzech pełnych szkół 7 klasowych funkcjonujących w powiecie płońskim. Uczęszczali do niej uczniowie z parafii Czerwińsk oraz odległego Radzikowa, bowiem pozostałe szkoły z tego terenu, tj. w Boguszynie, Radzikowie, Garwolewie, Gawarcu i Zdziarce były niżej zorganizowane.
Szkoła miała siedzibę w pięciu budynkach, z których żaden nie był jej własnością, a były to:
- Dom Michalskiego na skarpie Wiślanej (4 izby lekcyjne – 3 klasy). Obecnie budynek nie istnieje.
- Dom Zendera (1 klasa). Obecnie w tym miejscu jest nowy budynek komunalny.
-
Dom Żyda „ Joasia” przy placu Batorego – istnieje.
-
Budynek Kotarskich przy ul. Klasztornej 16. Mieściła się tam kancelaria i jedna klasa – istnieje.
-
Dom przy ul. Królowej Jadwigi 23 (2 klasy) – istnieje.
Już na początku lat dwudziestych władze państwowe podjęły decyzję o konieczności budowania szkół. W Czerwińsku początek inwestycji przypada na rok 1927. Pierwotnie planowano budowę szkoły na terenie sąsiadującym z cmentarzem w stronę kapliczki św. Jana. Jednak za sprawą ówczesnego wójta Władysława Cabana z Parlina usytuowano ją na gruntach sieleckich i w ten sposób nieco skrócono drogę do szkoły dzieciom z okolicznych wsi. Borykający się z trudnościami samorząd biednego państwa potrzebował kilku lat na ukończenie tak poważnej inwestycji. W roku szkolnym 1935/1936 rozpoczęto nauczanie w pomieszczeniach znajdujących się na parterze, zaś w roku 1938 ostatecznie scalono szkołę zajmując również izby na parterze. Do szkoły uczęszczało 400 uczniów. Pierwszy pokój nauczycielski znajdowała się w Sali po lewej stronie od wejścia głównego.
Od razu uczniowie i nauczyciele przystąpili do zagospodarowania terenu, m. in. posadzono żywopłoty oraz szpalery świerków i lip. Całą społeczność szkolną dwudziestolecia międzywojennego cechował entuzjazm w pracy i podstawy patriotyczne. Młodzież i nauczyciele pracowali przy usypywaniu Kopca Kościuszki, pomnika na cześć odzyskania niepodległości, sztucznej górki z krzyżem, przy którym następnie odbywały się ważne uroczystości państwowe i religijne. W pobliżu szkoły wzniesiono pomnik z piaskowca na cześć żołnierzy poległych w wojnie polsko – bolszewickiej. Na dolnym korytarzu ustawiono popiersie naczelnika Józefa Piłsudskiego.
Przedwojenna szkoła tętniła życiem od rana do wieczora, a działo się tak między innymi dzięki założonej tu w 1936 roku przez Józefa Woźnickiego drużyny harcerskiej im. Tadeusza Kościuszki. Organizacja liczyła około 60 druhów. Przybocznym został Ryszard Kozera. Funkcje zastępowych pełnili Ryszard Borkowski oraz bracia Eugeniusz i Jan Krucz. Organizowano biwaki, wycieczki rowerowe, wycieczki statkiem do Płocka i Warszawy, ogniska, prace na rzecz szkoły, szkolenia wojskowe łącznie z nauką strzelania z kbks i wspólnie z Salezjanami spektakle. Na zachowanych fotografiach można odnaleźć m. in. inscenizacje „Cudu nad Wisłą”. Mimo dość powszechnej biedy druhowie byli dobrze umundurowani.
Lata II wojny światowej
Po wybuchu wojny część harcerzy przeszła do działalności podziemnej w ZWZ – AK, co przypłaciła represjami ze strony okupanta, m.in. Niemcy zamordowali nauczyciela Juliana Włoczewskiego, druhów Ryszarda Kozerę, Eugeniusza Krucza, a Ryszard Borkowski przeszedł gehennę w hitlerowskich więzieniach i obozie koncentracyjnym Stutthof.
W okresie II wojny światowej szkołę zamknięto. W budynku usytuowano magazyn zbożowy. Nauczaniem objęto tylko dzieci niemieckich osadników. Dzieciom polskim pozostały tajne komplety. Prowadzili je przede wszystkim: Janina Goszczyńska, Ludwika Krajewska, Antonina Kopczyńska, Janina Szpetulska, Józef Woźny, Julian Włoczewski, Jan Pstrągowski, Tadeusz Pstrągowski i Maria Kołodziejska.
Szkoła Podstawowa w Czerwińsku nad Wisłą w latach 1945 - 2006
18 stycznia 1945 roku opuścił Czerwińsk ostatni garnizon niemiecki, a już 1 lutego z wielką radością i wzruszeniem rozpoczęto kolejny rok szkolny. Mimo braku mebli, zniszczonych ścian i przejmującego chłodu na zajęcia przychodziło 700 uczniów. W niektórych klasach było po 60 osób. Problem z opałem rozwiązano w bardzo prowizoryczny sposób. Uczniowie przynosili ze sobą do szkoły węzełki z drewnem, a poza tym rzeczą normalną było siedzenie na zajęciach w paltach i czapkach.
Żeby nieco rozładować tę ogromną liczebność klas i zastój spowodowany wojną zorganizowano egzaminy eksternistyczne, które pozwoliły najzdolniejszym uczniom zaliczać dwie klasy w ciągu jednego roku. Obok siedmioklasowej szkoły powszechnej otwarto trzyletnie kursy gimnazjalne.
Pensum nauczycielskie wynosiło 30 godzin tygodniowo. Do tego dochodziły narzucone przez władzę prace społeczne, zbieranie od rolników podatków, organizacja zebrań wiejskich, przeprowadzanie spisów ludności. W sumie nauczyciel pozostawał w szkole od rana do późnych godzin popołudniowych.
W latach 1945 – 1952 do miejscowej szkoły uczęszczało 80 pensjonariuszy prowadzonego przez Salezjanów Domu dla Sierot (głownie dzieci z Warszawy).
Tuż po wojnie Jan Krucz próbował reaktywować dawne harcerstwo. Niestety okazało się, że władze komunistyczne nie akceptowały tradycji narodowych. Przeszkadzało im powiązanie drużyny z kościołem, a wręcz rozwścieczyła niechęć do współpracy ze Związkiem Młodzieży Wiejskiej. Drużynowy Jan Krucz i jego przyboczny Jan Ciećwierz zostali aresztowani pod zarzutem siania wrogiej propagandy. Dosyć szybko zwrócono im wolność, ale będąc pod obserwacją Urzędu Bezpieczeństwa obaj zrezygnowali z dalszej działalności.
Po okresie „odwilży” politycznej w 1957 roku na terenie szkoły powołano dwie drużyny harcerskie – męską i żeńską prowadzone przez Andrzeja Durdę i Danutę Zdanowską. Oczywiście na życzenie władz do programów organizacji wprowadzono laicyzację oraz fascynację socjalistycznych przyszłością narodu. Kolejne etapy czerwińskiego harcerstwa to lata siedemdziesiąte i działalność przede wszystkim Stefana Piotrowskiego, Lidii Bojanowskiej, Hanny Sroczyńskiej, Barbary Bąk, Wandy Brendy oraz połowa lat osiemdziesiątych, kiedy drużynowymi byli: Wiesława Klimczewska, Elżbieta Jaroszek, Justyna Choroś, Hanna Wultańska, Grażyna Kolczyńska i Anna Jasińska.
ZHP nadal prowadziło wychowanie patriotyczne. W 1975 roku włączyło się w organizację uroczystości odsłonięcia tablicy pamiątkowej ofiar II wojny światowej, a przede wszystkim druhowie instruktorzy zebrali biogramy podległych i pomordowanych mieszkańców gminy Czerwińsk i umieścili je w księdze pamiątkowej. Dziś jest to niezmiernie cenne źródło wiedzy o historii naszej małej ojczyzny.
Abstrahując od otoczki ideologicznej, którą władze państwowe usiłowały narzucać związkowi, a drużynowi nie zawsze brali ją pod uwagę, harcerstwo było świetną przygodą. Drużyny z Czerwińska zorganizowały letni wypoczynek na obozach stacjonarnych i wędrownych: nad morzem , na Mazurach, w Puszczy Kozienickiej, w Borach Tucholskich, Górach Świętokrzyskich. Organizowano biwaki, zimowiska, imprezy sportowe, festiwale piosenki, ogniska skutecznie wypełniając uczniom wolny czas. Teraz tę rolę wypełniają Stowarzyszenie Oratorium im. Jana Pawła II i Stowarzyszenie SALOS, w których grupa nauczycieli wspólnie z księżmi organizuje zimowy i letni wypoczynek dla dzieci. Niestety dotyczy to mniejszej liczby uczniów niż miało to miejsce przed laty.
Przez wiele lat w szkole prężnie działało Koło Ligi Ochrony Przyrody prowadzone przez Andrzeja Durdę oraz Koło Polskiego Czerwonego Krzyża, którego wieloletnią opiekunką była Barbara Wilamska. Zawsze znaczącą rolę w życiu szkoły pełnił samorząd uczniowski.
W roku szkolnym 1959 /1960 przy Szkole Podstawowej w Czerwińsku powstała Dwuletnia Szkoła Przysposobienia Zawodowego o dwóch kierunkach: włókienniczo – odzieżowym i gospodarczo – handlowym. Wkrótce zarzucono tę działalność i w roku szkolnym 1962/1963 zorganizowano Szkołę Przysposobienia Rolniczego. Jednak korzystając z bazy i doświadczeń nabytych przy prowadzeniu pierwszej z wymienionych szkół powoływano później tzw. klasy uzawodowione szkoły podstawowej, które służyły głównie uczniom mającym trudności edukacyjne.
W roku 1967 szkołę opuścił ostatni rocznik siedmioklasowej Szkoły Podstawowej.
W 1973 roku nasza szkoła została przemianowana na Zbiorczą Szkołę Gminną, placówkę wiodącą odpowiedzialna m.in. za organizację II szczebla różnego typu konkursów. Taki stan istniał do 1984 roku.
27 października 1976 roku odbyła się uroczystość nadania szkole im. Władysława Jagiełły.
W uroczystości obok władz państwowych, samorządowych, partyjnych uczestniczyła delegacja z Płockiej Jagiellonki.
W kolejne historyczne daty w dziejach szkoły to rok 2000 – pożegnanie ostatnich ósmoklasistów i rok 2003 – utworzenie Gminnego Zespołu Szkół z połączenia Szkoły Podstawowej, oddziału przedszkolnego i Gimnazjum.
W latach 1964 – 1968 nastąpiła pierwsza rozbudowa szkoły. Powstała sala gimnastyczna wraz zapleczem, pomieszczeniami na szatnie i natrysk, które szybko zmieniono na izby lekcyjne do zajęć edukacyjnych i pozalekcyjnych. W ówczesnej Sali 22 przez pewien czas była kuchnia do zajęć z gospodarstwa domowego dla uczniów ZSR, zaś w ówczesnej sali nr 23 - harcówka. Zmieniło się usytuowanie pokoju nauczycielskiego : mieścił się w salach nr 5, nr 9 i nr 4.
Liczba uczniów szkoły ośmioklasowej oscylowała w granicach 500 – 600 osób, toteż przez wiele lat była stosowana częściowa dwuzmianowość dotycząca klas I – III. Problem ten rozwiązano w drugiej połowie lat osiemdziesiątych oddając do użytku trzecią część budynku (ówczesne klasy 24 – 29) i małą salę gimnastyczną.
Obecnie w roku 2006 w sześcioklasowej szkole podstawowej wraz z oddziałami „0” i oddziałem przedszkolnym pobiera naukę 316 dzieci, zaś w całym Gminnym Zespole Szkół w Czerwińsku nad Wisłą 674 uczniów.
Kierownicy i Dyrektorzy Szkoły Podstawowej im. Władysława Jagiełły w Czerwińsku nad Wisłą
- 1 września 2019
p.o. Dyrektora Szkoły Podstawowej w Czerwińsku nad Wisłą: Elżbieta Malicka
Wicedyrektor Szkoły Podstawowej w Czerwińsku nad Wisłą: Cezary Drozdowski
- 1 września 2017 - 31 sierpnia 2019
Dyrektor Szkoły Podstawowej w Czerwińsku nad Wisłą: Anna Zwierzchowska
Wicedyrektor Szkoły Podstawowej w Czerwińsku nad Wisłą: Elżbieta Malicka
Wicedyrektor Szkoły Podstawowej w Czerwińsku nad Wisłą: Cezary Drozdowski
- 1 września 2015 - 31 sierpnia 2016
Dyrektor Gminnego Zespołu Szkół: Anna Zwierzchowska
Wicedyrektor Gminnego Zespołu Szkół: Elżbieta Malicka
Wicedyrektor Gminnego Zespołu Szkół: Cezary Drozdowski
- 1 lutego 2015 - 31 sierpnia 2015
p.o. Dyrektora Gminnego Zespołu Szkół: Cezary Drozdowski
Wicedyrektor Gminnego Zespołu Szkół: Elżbieta Malicka
Wicedyrektor Gminnego Zespołu Szkół: Grażyna Sobańska
- 16 grudnia 2014 - 1 lutego 2015
p.o. Dyrektora Gminnego Zespołu Szkół: Cezary Drozdowski
Wicedyrektor Gminnego Zespołu Szkół: Elżbieta Malicka
- 9 sierpnia 2007 - 16 grudnia 2014
Dyrektor Gminnego Zespołu Szkół: Anna Dumińska - Kierska
Wicedyrektor Gminnego Zespołu Szkół: Elżbieta Malicka
Wicedyrektor Gminnego Zespołu Szkół: Cezary Drozdowski
- 2003 - 9 sierpnia 2007
Dyrektor Gminnego Zespołu Szkół: Anna Dumińska - Kierska
Wicedyrektor Gminnego Zespołu Szkół: Grażyna Sobańska
Wicedyrektor Gminnego Zespołu Szkół: Cezary Drozdowski
- 1997 - 2003
Dyrektor Szkoły Podstawowej: Lidia Bojanowska
(od 2 stycznia 1997 roku)
Wicedyrektor Szkoły Podstawowej: Lucyna Kunysz
Wicedyrektor Szkoły Podstawowej: Grażyna Zagalska
(od stycznia 1997 roku do sierpnia 1997 roku)
- 1987 - 1996
Dyrektor Szkoły Podstawowej: Zdzisław Kołodziej
(od lutego 1987 roku)
Wicedyrektor Szkoły Podstawowej: Maria Hanna Sroczyńska
- 1984 - 1990
Inspektor Oświaty i Wychowania w Czerwińsku: Stanisław Ziemkiewicz
Zastępca Inspktora Oświaty i Wychowania w Czerwińsku: Jadwiga Tempczyk
- 1986-1987
p.o. Dyrektora Szkoły Podstawowej: Maria Hanna Sroczyńska
(od sierpnia 1986 roku do lutego 1987 roku)
- 1984 - 1986
Dyrektor Szkoły Podstawowej: Stefan Piotrowski
Wicedyrektor Szkoły Podstawowej: Maria Hanna Sroczyńska
- 1982 - 1984
Gminny Dyrektor Szkół: Andrzej Gronkiewicz
Zastępca Gminnego Dyrektora Szkół i jednocześnie Dyrektor Zbiorczej Szkoły Gminnej: Stefan Piotrowski
Wicedyrektor Zbiorczej Szkoły Gminnej: Maria Hanna Sroczyńska
- 1973 - 1982
Gminny Dyrektor Szkół: Stanisław Ziemkiewicz
Zastępca Gminnego Dyrektora Szkół i jednocześnie Dyrektor Zbiorczej Szkoły Gminnej: Stefan Piotrowski
Wicedyrektor Zbiorczej Szkoły Gminnej: Jadwiga Tempczyk
- 1972 - 1973
Dyrektor Szkoły Podstawowej: Jakub Prus
- 1961 - 1972
Kierownik: Czesław Przedpełski
- 1956 - 1961
Kierownik: Antoni Mańkowski
- 1935 - 1939
Kierownik: Wiktor Kopczyński
- 1932 - 1935
Kierownik: Jan Biernat
- 1930 - 1932
Kierownik: (imię nieznane) Steć
- 1918 - 1930
Kierownik: Leopold Gutkowski
- 1945 - 1956
Kierownik: Wiktor Kopczyński